“The Accident” van Jean-Paul Kauffmann, de verloren geur van de kindertijd

Het ongeluk

door Jean-Paul Kauffmann

Ecuador, 336 p., €22

Het is een understatement om te zeggen dat er lang werd uitgekeken naar het nieuwe boek van Jean-Paul Kauffmann. Tot slot het verhaal van zijn jeugd in Corps-Nuds in Ille-et-Vilaine, in een bakkersfamilie, de ingetogen herinnering aan een verloren land, zijn terugkeer op gedempte stappen naar het verleden en de draden die hij weet uit te rekken, met dat vleugje zachte duisternis dat zijn verbeelding omringt.

Ongeluk in het dorp

Om deze intieme verkenning, met zijn vele vertakkingen, van de koorknaap tot de gijzelaar, te openen, haalt hij een nieuwsbericht aan, dat de titel van het boek verklaart. De dood van 18 voetballers uit zijn dorp op 2 januari 1949, toen ze van een wedstrijd terugkwamen, werd veroorzaakt door een ongeluk waarbij de zoon van de burgemeester, die vrijwel dronken achter het stuur zat van een overbeladen Dodge, betrokken was. De echo van deze tragedie was landelijk, maar de stad sloot zich op en omringde zich met een hardnekkig, onuitgesproken gevoel dat Jean-Paul Kauffmann probeert te vullen. Oerscène, herinnering aan de stichting. Hij beweert dat hij niets van die noodlottige avond is vergeten (hij was toen 4,5 jaar oud), maar hij sluit niet uit dat hij de gebeurtenissen zal reconstrueren, gevoed door wat hij later heeft kunnen horen.

Kauffmann stelt voortdurend de 'vervormingen' van het geheugen ter discussie, die 'de rommel van herinneringen in goud veranderen' , een alchemie die vergelijkbaar is met het bakken van brood. Prachtige, geurige en heldere pagina's over het werk van zijn vader, die van de kneedbak tot de oven voor zijn ogen dit dagelijkse wonder volbracht dat hij als heilig beschouwde. "De verloren geur van mijn kindertijd, daar blijf ik naar zoeken", bekent hij.

Landelijke priester

Jean-Paul Kauffmann reconstrueert de laatste vuren van een boerse beschaving, doordrenkt van wederzijdse hulp en solidariteit, en de sfeer van zijn dorp in de jaren vijftig, gedomineerd door een strenge plattelandspriester, een compromisloze rentmeester van zielen, die met al zijn geestelijke verhevenheid een 'pastorale van angst' beoefent. Een ‘christendom van angst’ dat zondaars onverbiddelijk veroordeelt tot eeuwige verdoemenis. Kauffmann speelt tot het einde toe met een subtiele spanning om de details van een schandaal dat deze duistere spirituele leider ten val zal brengen, uit te stellen.

De jonge Kauffmann was een onrustig en twistziek kind, dat de vluchtige droom koesterde om bisschop te worden. Hij leerde de vreugde van het internaat kennen. Een andere, dramatischere vorm van afzondering wachtte hem: "mijn Libanese jaren" , zei hij met de terughoudendheid waar hij om bekendstaat. Hij vestigde hiermee een duistere continuïteit in "de esoterische parade" van een bestaan ​​dat werd beheerst door een gevoel van mysterie en het onverklaarbare. "Maar", schreef hij, "het zal mij nog vele jaren kosten om tot deze conclusie te komen: elke winst impliceert een verlies, elke toe-eigening een onteigening of verlating. Aan het einde van elke overwinning komt onvermijdelijk de schaduw van de nederlaag. »

Hij ontkomt niet aan de verveling van zijn jeugd in een bevroren stad, opeengepakt rond het drama, levend van weinig, maar dat toch vruchtbare dromen wist te baren, ontsnappingen waartoe de gijzelaar zich gedurende deze drie jaar in het donker stortte, beroofd van hoop. Moeten we zijn geloof in de verlossing hieraan toeschrijven? "Ik ben een puur product van de Franse provincies", verkondigt hij, terwijl hij de termen "territorium" of "regio" die het hebben vervangen, verwerpt voordat de smaak ervan vervaagt. Jean-Paul Kauffmann heeft het talent om een ​​beeld en een gevoel van vervlogen tijden te schetsen en zijn stijl, waarin elke zin is gebeiteld als een juweel. Hij is het ermee eens dat het terugkeren naar je schreden vergelijkbaar is met het willen vasthouden aan een fata morgana. Met de tijd glipt alles weg en rent weg.